KRUNA TIRON

 

Kruna tiron inggih punika kruna sane sampun polih wewehan. Wewehan minakadi pangater, seselan miwah pangiring.

Mangkin jagi katelatarang indik pangater lan pangiring.

Pangater minakadi : a-, ka-, sa-, pa-, pi-, di-, ma-, parama-, kuma-, kapi-, kami-, wi-, upa-, swa-, pati-, bra-, para-, pra-, nir-, dur-, su-.

Pangiring minakadi :-a, -an, -ang, -in, -ing, -ning, -e, -ne, -wati, -man, - wan.

Sane mangkin kapalajahin wantah pangater ma- lan pa- miwah pangiring –ang lan –ne

Pangater ma-  

a. Nyihnayang Kria Lumaksana. Upami : Enggalang ja majalan, apang tusing petengan di jalan

         b. Mikolihang sakadi kruna Lingganipun. Upaminyane : Ya setata mabati madagang saang, awanan seleg pesan ya nyemak gaene ento

         c. Nyihnayang nganggen, Upami : Alit-alite tusing dadi mabaju batik yan katuju masuk malajah.
         d. Nyinahang pernah/papernahan (genah = tempat/kewajaran) Upami : Tiang patut mabeli teken I Wayan Koplar

         e. Nyihnayang madaging Upami : Bubuh kacang ijone ento, magule Bali.

         f. Nerangang kahanan, sampun puput kalaksanayang. Upami “ Bebantenane maebe siap biing mapanggang.

         g. ngawangun kruna pidarta. Upami “ Eda makrasapan majalan di sisin tukade, wireh pelih abedik ngranayang labuh.

         h. ngamedalang wiadin ngawetuang, Upami : Ida mabaos teken para panjak lan waduane makejang.

         i. Nyihnayang madrewe. Upami : Cecirenida sang maraga darma, maguna lewih tur maambek welas asih

Pangater pa-

a.    Ngawangun Kruna Aran Niskala, Upami : Patakon Beline keweh anake nyautin

 

Pangiring –ang

 a. Nyinahangkarya matetulung. Upami : Jemakang malu adine nasi, witeh uli tuni tonden madaar.
         b. Nyihnayang ngelaksanayang karya (Lumaksana ) Upami “ Tegarang satuayang malum kenken

Pangiring -ne

  a. Nyinahang barang punika drewen anak sane karaosang ( orang ke 3), Upami : Limane gede gati.
         b. Ngwangun Kruna Aran, Upami : Dalemne atungtung nyuh.

 

 

Imba kruna -kruna sane mapangater lan mapangiring

Kruna sane polih pangater ma-

Kruna sane polih pangiring -ang

Ma+ margi = mamargi (berjalan)

 

Jemak + ang = jemakang (ambilkan)

Ma+ karya = makarya (bekerja)

 

Jemuh + ang = jemuhang (jemurkan)

Ma + ubad = maubad (berobat)

 

Pireng + ang = pirengang (dengarkan)

Ma + sepeda = masepeda (bersepeda)

 

Margi + ang = margiang (jalankan)

Ma + keneh = makeneh (berpikir)

 

Adep + ang = adepang (jualkan)

Ma + taluh = mataluh (bertelur)

 

Kisid + ang = kisidang (pindahkan)

Ma + saput = masaput (berselimut)

 

Bayah + ang = bayahang (bayarkan)

Ma + nyama = manyama (bersaudara)

Suud + ang = suudang (selesaikan)

 

Kruna sane polih pangater pa-

Kruna sane polih pangiring -ne

Pa + margi = pamargi (cara jalan)

 

Sampi + ne = sampine (sapi kepunyaannya)

 

Pa + takon = patakon (pertanyaan)

 

Buku + ne + bukune (buku kepunyaannya)

 

Pa + saut = pasaut (cara menjawabnya)

 

Umah + ne = umahne (rumah kepunyaannya)

 

Pa + semaya = pasemaya (perjanjian)

 

Liu + ne = liune (menegaskan banyaknya)

 

Pa + laib = palaib (cara lari)

 

Dueg + ne = duegne (menegaskan kepintarannya)

 

 

Komentar

Postingan populer dari blog ini

sinonim malih niki (Len raos kruna)

sinonim basa bali

tungkalikan kruna